Zarząd Oddziału Poznańskiego  zaprasza na spotkanie, w trakcie którego dr Jarosław Łuczak przedstawi wykład: „Medal Pamiątkowy ku czci Bolesława Chrobrego. Obchody rocznicowe w Wielkopolsce w 1924 i 1925 roku”.

Zebranie odbędzie się w dniu 25 kwietnia  2025 r. o godz. 17 00 w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu

Medal Pamiątkowy ku czci Bolesława Chrobrego.

Obchody rocznicowe w Wielkopolsce w 1924 i 1925 roku

W kolekcjach polskich pamiątek historycznych przechowujemy najrozmaitsze obiekty. Ich ozdobą są oczywiście te zabytki, które znajdują się w bardzo dobrym stanie zachowania lub bardzo rzadkie. Nie mniej ważne są jednak również te, które noszą na sobie znaki upływu czasu, często są niekompletne, a proweniencja nieznana.

Wymieniony w tytule medal wybity został w żółtym metalu, był posrebrzony i oksydowany. Jego średnica wynosi od 3,02 do 3,03 cm. Uszko zawieszenia bite jest wraz z medalem. Przez przewiercony otwór przełożone jest kółko zawieszenia z mosiężnego drutu o niezlutowanych końcach. Wstążka nie zachowała się. Na medalu widoczne są przetarcia srebrzenia na wypukłościach lica, bardziej znaczne na stronie odwrotnej, powstałe niewątpliwie podczas długotrwałego noszenia.

Na stronie licowej znajduje się wizerunek głowy pierwszego koronowanego króla Polski Bolesława Chrobrego (widoczny lewy profil) i wypukły napis otokowy: „BOLESŁAW I. CHROBRY 1025-1925”.

Pośrodku strony odwrotnej przedstawiona jest mapa z nazwami ziem wchodzących w skład królestwa: „POMORZE”, „PRUSY”, „WIELKOPOLSKA”, „ŁUŻYCE”, „MAŁO-POLSKA”, „ŚLĄSK”, „CZECHY”, „MORAWY”, „SŁOWACY”, „RUŚ” i „UKRAINA” oraz nazwami dwóch miejscowości – ówczesnych grodów: „GNIEZNO” i „KIJÓW”. Poza granicami królestwa umieszczono nazwy „BAŁTYK”, „LITWA” „NIEMCY” i „WĘGRY”, a wokół napis otokowy „POLSKA ZA BOLESŁAWA CHROBREGO”.

Medal ten, pod nazwą Odznaka jubileuszowa „Medal 900-lecia Koronacji Króla Bolesława Chrobrego” wymieniony został wśród niezatwierdzonych przez władze państwowe w drodze przepisu (zarządzenia, pozwolenia) odznaczeń, medali i odznak (honorowych, pamiątkowych, naukowych itp.) i zabronionych do noszenia. (Wiesław Bończa-Tomaszewski, Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak, Warszawa 1939, s. 185-186).

Rozwiązanie zagadki przynosi odezwa Zarządu Okręgu Wojewódzkiego Poznańskiego Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej zamieszczona w Księdze Jubileuszowej organizacji wydanej w 1925 r.

„ODEZWA!

Cała Polska uroczyście święci 900-letnią rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego, który ramieniem mocarnem stworzył Polskę potężną od Dunajca i Cissy, aż po Bałtyk i od Łaby aż po fale Dniepru, stawiając zaporę zachłanności niemieckiego cesarstwa, stworzonego podjazdem, gwałtem, rozbojem i czarną niewolą plemion podbitych. Kiedy tam decydował o najszlachetniejszych uczuciach państwowych miecz i pożoga, Bolesław Chrobry tworzył podstawy wielkiego państwa wszechsłowiańskiego, wyzwalaniem, wiązaniem i jednoczeniem. Z nad Warty i Gopła, z siedziby plemienia lechickiego wyszło Państwo Polskie. Stąd wyszła idea zjednoczenia słowiańskich Polan, tutaj jakoby o skałę niewzruszalną, od lat tysiąca rozbija się bezustannie atak morza germańskiego. I dzięki tej wielkiej a przedewszystkiem uczciwej i szczerej słowiańskiej polityce, stał się fakt, że Polska jako państwo mocarne, oparte o cywilizację zachodnią, chlubnie spełniała swoje dziejowe posłannictwo wśród narodów świata. Tu na ziemi wielkopolskiej zrodziła się duma narodowa i głębokie poczucie obowiązków, które stało się myślą przewodnią całego Narodu, i nakazało pod sztandarami Bolesława iść Łużyczaninowi pod mury Kijowa i ciągnąć chłopu nadbużańskiemu na krwawe rozprawy z Niemcami, w imię dobra wiary i kultury.

Chcąc uświetnić chwilę historyczną i dać widomy znak naszej solidarności, niemniej utrwalić wielkie dzieło Chrobrego, Związek Inwalidów Wojennych R. P. Okręg Wojewódzki Poznański, wybił medal pamiątkowy, który nam przedstawia szlachetną postać Chrobrego, a na drugiej stronie podaje mapę Polski za czasów Bolesława. Odzywamy się przeto do wszystkich organizacyj inwalidzkich, niemniej do wszystkich Związków Wojskowo-Wychowawczych, aby korzystając z niewielkiego nakładu medali, przyozdobiły członków swoim medalem pamiątkowym i zamówienia swoje wnosiły jak najwcześniej, tak aby w chwili głównej uroczystości wrześniowej, nie było Polaka, któryby na piersiach swoich nie miał tego symbolu wielkiej Polski.

Medal średnicy 30 milimetrów, srebrzony, zawieszony na taśmie, kosztuje w sprzedaży dwa złote, przyczem przyznaje się organizacjom kolportującym 25 % rabatu na cele oświatowe.

Wierzymy mocno, ze medal pamiątkowy, artystycznie wykonany stanie się miłą pamiątką każdego prawego Polaka.

Związek Inwalidów Wojennych R. P. Okręg Wojewódzki Poznański

Poznań, ul. Kozia 8 – tel. 3457.

(-) L. STACHECKI                                                                                     (-) KOLASA

Przewodniczący.                                                                                    z p. Sekretarz.”.

(Książka Jubileuszowa Wielkopolskiego Zarządu Wojewódzkiego Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej, Poznań 1925, s. 125-126)

Podobną informację podał Nadzwyczajny Komunikat Redakcji pisma „Wolności”, zamieszczony w jednym z numerów ww. czasopisma („Wolność”, Organ Związku Oficerów Rezerw. Ziem Zachodnich Rzeplitej Polskiej, Organ Gen. Związku Tow. Powstańc. i Wojaków Ziem Zach. Rzplt. Polskiej, Dział dla Centr. Stow. Dowborczyków „Ku Chwale Ojczyzny” Rzplt. Polskiej, Organ Zjednoczenia Bractw Strzeleckich Zachodnich Ziem Polskich, Organ Związku Towarzystw b. Wojskowych Rzeczp. Polskiej D. O. K. IV, Organ dla Związków Tow. Wychow. Fizyczn. Ziem Zach. Rzeplitej Polskiej, Poznań, nr 8, sierpień 27 wrzesień 1925).

Dowiadujemy się z niego, że inicjatorem wydania medalu był Zarząd Okręgu Wojewódzkiego Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej w Poznaniu. Przeznaczony był dla wszystkich członków tzw. stowarzyszeń wojskowo-wychowawczych i miał być wręczany podczas trwających obchodów „dziewięćsetnej rocznicy istnienia naszego Państwa”. Jak podano w komunikacie „Medale te są w dwóch rodzajach bardzo artystycznie wykonane, jedne ciemnooksydowane, drugie srebrzone na wstążce amarantowej, sztuka uczyni dwa złote, dochód przeznaczony na cele Inwalidów. Wstążeczka niestety jest cokolwiek licha, dlatego można te same medale otrzymać ze wstążką amarantową, mocną i czysto jedwabną, razem z medalem za 2,50 zł”.

W innym miejscu autor komunikatu – Stanisław Rybka Myrius, redaktor naczelny i wydawca pisma „Wolność”, jednocześnie sekretarz Generalnego Zarządu Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej, zaapelował „Należy uczynić jaknajszerszą propagandę, a chcąc sobie utworzyć fundusz, mogą Zarządy nawet uchwalić pewien procent zwyżki za odznakę na humanitarne cele swego Towarzystwa lub dla bezrobotnych.”. Dla prelegentów przygotowano też dwa odczyty o Bolesławie Chrobrym w cenie 3 zł. W ten sposób uczczono nie tylko 900. rocznicę koronacji Bolesława Chrobrego ale także zadbano o fundusze związkowe.

Główna uroczystość 900. rocznicy gnieźnieńskiej koronacji Bolesława Chrobrego odbyła się w Gnieźnie 12 września 1925 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski odsłonił wówczas gipsową replikę pomnika Bolesława Chrobrego, zaprojektowanego przez artystę – rzeźbiarza Marcina Rożka. Spiżowy monument odsłonił 30 maja 1929 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki. Pomnik został zniszczony przez Niemców jesienią 1939 r., a całkowicie rozebrany wiosną 1940 r.

Autor projektu medalu i wytwórca nadal pozostają nieznani.

dr Jarosław Łuczak